bestylemagazine
El ve ev yapımı halılar ayağınıza geldi dedirten bu teknik günümüzde hala Rug Hooking /Halı Kancalama uzantısıyla anılsa da artık doğduğu zamanlardaki gibi bir kancayla uygulanmıyor. Fakat tam olarak Türkçe bir karşılığı da yok. Yine de basitçe punch-yumruk ve needle-iğne kelimelerinin anlamlarından yola çıkarsak; kendine has iğnesi aracılığıyla ipin kasnağa gerilmiş dokuma kumaşın gözenekleri içinden adeta kumaşı yumruklayarak geçip ona tutunması sayesinde oluşan üç boyutlu bir nakış tekniği olarak tanımlanabilir.
İngiltere, Yorkshire’daki bir halı fabrikasında, çöpe atılmak üzere ayrılan halı püskülü artığı ipler bu teknik için sürdürülebilir ve ücretsiz bir materyal kaynağı haline gelince başta fabrika işçileri olmak üzere meraklıları tarafından toplanıp evlerde el yapımı yatak örtüleri ve kilimlere dönüşmeye başlıyor.
Kökleri İngiltere Sanayi Devrimi’nin (1760-1840) sonlarına kadar uzansa da zenginleri taşra sanatı diye burun kıvırırken Kuzey Amerika ülkeleri tarafından daha çok sahiplenilen Punch Needle, dönemin ünlü sanatçılarına eserlerini daha farklı formlarda görme imkanı da sunuyor. Böylece Almanya’da estetikle işlevselliği birleştirerek nesnelerin kullanımını kolaylaştıran ve modern tasarım anlayışının geliştirilmesini teşvik eden Bauhaus hareketinin (1919) de etkili bir parçası haline gelerek modern sanattaki yerini sağlamlaştırıyor.
19. yüzyıl boyunca giderek popülerleşen bu teknik, artık sadece evlerde üretilmenin yanı sıra dönemin birbiri ardına açılan Punch Needle stüdyolarında daha büyük ölçeklerde üretilmeye başlanıyor.
1956 yılında New York’ta ürün, vitrin ve iç mekan tasarımcısı George Wells önderliğinde yolculuğuna başlayan ve kendi deyimiyle ‘Geleneksel evler için geleneksel olmayan tasarımlar’ yapmayı motto belirlemiş The Ruggery ise yüzyılı aşkın bir süredir üstün kalite ve farklı tasarımları takdir eden kişiler için sipariş üzerine üretim yapmaya devam ediyor.
Yüzyılın sonlarına doğru kancalar, hızlı üretim ve kullanım kolaylığı sağlayan iğnelere dönüşürken zanaatkarlar da hız kesmeden iplikleri doğal boyama yöntemleriyle renklendirip iplik öbeklerini farklı yüksekliklerde kullanarak ve tıraşlayarak tasarımları zenginleştirmenin yeni yollarını aramaya devam ediyor.
Bugün bu iğnelerden en çok bilinen ve tercih edileni, uzun yıllar profesyonel olarak punchlayan ve hala Cornwall, Vermont’ta kurucusu olduğu The Oxford Rug Hooking Okulu’nda eğitimler vermeye devam eden Amy Oxford‘un bir tasarımı (1995) olan Oxford Punch İğnesi’dir.
Fakat bu kez de Tufting halı makinasının etkisiyle tekrar endüstrileşmenin eşiğinde. Geleneksel teknikle yani elle üretilen halılar, hak ettiği hassasiyetle kullanıldığında herhangi bir bitim işlemine ihtiyaç duymazken Tufting makinesi ile üretilen halılar daha dayanıklı hale getirilmek için tutkallanmaya mahkum. Bir diğer deyişle tutkallanmış bir halıya rastlarsanız bilin ki makineyle üretilmiştir. Tabii bu da işçilik ve kalite anlamında fiyatlara yansımaktadır. Kolay üretilen ucuz ürünler zanaatın değerini maalesef ki azaltır. Bu hikaye yüzyıllar boyunca böyle anlatılmıştır ve anlatılmaya devam edecektir.
Bugün, yaklaşık 10 yıl önce yüzyıllık uykusundan uyanan, sanat ve zanaati iştah kabartıcı şekilde bir araya getiren bu tekniğin uygulayıcılarından biriyim. Üniversitedeki Moda ve Tekstil Tasarımı Lisans eğitimim boyunca tasarımlarım üzerinde çeşitli dokuma, nakış, ve işleme teknikleriyle çalıştım. 2018 yılı itibariyle bir diğer tutkum olan kesme çiçek ve bitki bakımı alanlarında çeşitli eğitimler alarak çiçekçi ve bahçıvan (Nezahat Gökyiğit Uygulamalı Bahçıvanlık Kursu, Greensquaremeter Bitki Bakım Atölyeleri) oldum. 2020 yılında aldığım tüm eğitimleri ve doğaya olan hayranlığımı Punch Needle tekniğiyle buluşturdum ve o zamandan bu yana iplerle doğa temalı resimler yapmaya ve Punch severler için sipariş üzerine üretmeye devam ediyorum.
https://www.instagram.com/iremtellioglu/
İrem Tellioğlu
Fotoğraf Merve Terzioğlu
